Kaos GL Derneği, LGBTİ+’ların gazetelerde nasıl yer aldığına ilişkin 2019 Medya İzleme Raporu’nu yayınladı. On bir yıldır medyada LGBTİ+ temsilini mercek altına alan derneğin 2019 yılı raporu için araştırmayı Ali Erol, Ali Özbaş, Aslı Alpar, Gözde Demirbilek ve Yıldız Tar yürüttü. Raporu ise derneğin Medya ve İletişim Program Koordinatörü Yıldız Tar yazdı.
Metinlerin yüzde 56’sı ayrımcı ya da nefret söylemi içeriyor
Rapordan öne çıkanlar şöyle:
*Yirmiden fazla değişken ile yazılı basını inceleyen araştırma kapsamında yazılı basında yayınlanan 2675 metin incelendi. Bu metinlerin yaklaşık yüzde 54’ü (1452 metin) ulusal medyada yayınlanırken; yüzde 46’sı (1223 metin) yerel medyadaydı.
*İncelenen metinlerin 32’sinde (yüzde 1) LGBTİ+’lar metnin konusu değildi, sadece isim olarak yer alıyordu. Bu haberler çıkartıldığında 2019 yılında toplam 2643 haber, söyleşi ya köşe yazısında LGBTİ+’lar yer aldı.
*Metinlerin yüzde 44’ü (1150) hak haberciliği kapsamında değerlendirildi. Bütün metinlerin yarısından fazlasını (yüzde 56) oluşturan 1493 metin ise hak haberciliğine aykırı bulundu. Bu metinlerde ya LGBTİ+’ların temel haklarının ihlal edildiği, nefret söylemi ve/veya ayrımcı dil içerdiği ya da metinlerin LGBTİ+’lara ilişkin önyargıları beslediği tespit edildi.
*Hak haberciliği kapsamında değerlendirilen 1150 metnin büyük bir çoğunluğunda (400 metin) sadece LGBTİ+’ların temel insan haklarına saygılı bir habercilikle yetinildiği açığa çıktı.
*2019’da hak haberciliği kapsamında değerlendirilen haberlerin yüzde 50’sinde (583 metin); yayınlanan bütün haberlerin ise sadece yüzde 22’sinde LGBTİ+’ların yaşadığı ayrımcılık, nefret saldırısı gibi hak ihlallerini hak temelli habercilik ilkeleri çerçevesinde görünür kılındı. 357 haberde bu ihlallere karşı mücadele yöntemlerinden söz edildi.
Ayrımcılığı görünür kılmada artış var
*2018 yılına göre LGBTİ+’ların yaşadığı ayrımcılığı görünür kılma noktasında bir artış gözlemlendi. 2018’de hak haberciliği kapsamında değerlendirilen haberlerin yüzde 33’ünde (384 metin); yayınlanan bütün haberlerin ise sadece yüzde 16’sında LGBTİ+’ların yaşadığı ayrımcılık, nefret saldırısı gibi hak ihlallerini hak temelli habercilik ilkeleri çerçevesinde görünür kılınmıştı. Sadece 93 haberde bu ihlallere karşı mücadele yöntemlerinden söz edilmişti.
LGBTİ+ örgütlerine mikrofon uzatılmıyor
*LGBTİ+ örgütlerinin LGBTİ+ haklarına ilişkin görüşleri 2019’da yazılı basında kendisine ancak 55 metinde yer bulabildi. Bu, hak haberciliği kapsamında değerlendirilen haberlerin yüzde 5’ini oluştururken, bütün haberlerin ise sadece yüzde 2’sine tekabül ediyor. Yazılı basında yer alan LGBTİ+ örgütlerinin LGBTİ+ haklarına ilişkin görüşlerinin yarısına yakınını ise Kaos GL Derneği’nin çalışmaları ve dernek temsilcilerinin basına verdikleri demeçler oluşturuyor.
*2019 yılında 1419 haber, söyleşi ve köşe yazısında LGBTİ+’lar ayrımcı bir dille temsil edildi. Bu, LGBTİ+’ları konu edinen bütün içeriklerin yüzde 50’sini oluşturuyor. Bütün metinlerin yüzde 28’ine tekabül eden 751 metinde nefret söylemi tespit edildi. 446 metinde ise LGBTİ+ kişiler ya da dernek, kurum ve kuruluşları hedef gösterilerek nefret suçu işlendi.
*1040 metinde (LGBTİ+’ları konu alan metinlerin yüzde 39’u) lezbiyen, gey, biseksüel, trans ya da interseks olmak “suç” gibi gösterildi. 944 metinde (yüzde 35) LGBTİ+’lar “ahlaksız” olarak işaretlendi.
*2019 yılı yazılı basında LGBTİ+ kimlik ve varoluşunun “suç” olarak gösterildiği bir yıl oldu. Yazılı basında ayrımcı dil çok sık bir biçimde kullanıldı. Metinlerin yarısı ayrımcıydı. 2018 yılında ayrımcı dil oranı yüzde 34 iken; 2019’da dramatik bir artışla bu oran yüzde 50’ye yükseldi.
İfade ve örgütlenme özgürlüğü hedefte
*2019 yılında 2018’den farklı olarak çok fazla metinde LGBTİ+’ların ifade ve örgütlenme özgürlüğü ihlal edildi. 2018’de sadece 341 metinde bu ihlal yaşanırken; 2019’da 1077 metinde yaşandı. Sistematik olarak LGBTİ+ etkinliklerinin hedef gösterilmesi, etkinliklerin yasaklanması için basın yoluyla çağrı yapılması, etkinlik yasaklarının meşrulaştırılması bu artışın sebebi olarak görülebilir. Ülke genelinde birçok şehirde Onur Haftası ve Onur Yürüyüşleri’nin yasaklanmasında basının yasakları olumlayan ve bu şekilde LGBTİ+’ların örgütlenme özgürlüğünü ihlal eden bir yaklaşım sergilediği gözlemlendi.
Söyleşi ve röportajlar sadece yüzde 3
*LGBTİ+’ları konu edinen içeriklerin yüzde 56’sını (1473) haberler oluşturdu. LGBTİ+’lar 1037 köşe yazısında (yüzde 40) yer alırken söyleşi ve röportajlar için bu oran 82 ile yüzde 3’te kaldı. Köşe yazısı ve haberin aksine öznelerin seslerini daha fazla duyurabilmesini sağlayan söyleşi ve röportajlarda LGBTİ+’lar çok az yer alabildi.
*Bir yıl boyunca üretilen 2643 içeriğin büyük bir çoğunluğunda genel olarak LGBTİ ya da LGBTİ+ ifadesi kullanıldı. Haberlerde kendisine en çok yer bulabilen grup 348 içerikle geyler oldu. LGBTİ+ toplumunun içinde en görünmez gruplar ise biseksüeller ve intersekslerdi. Medyada intersekslere ilişkin sadece 8 metin yer aldı. Biseksüeller ise sadece 47 metinde yer aldı. 2018 yılında biseksüeller için bu sayı 107 idi. Biseksüeller medyada temsilinde ciddi bir azalma gözlemlendi.
